AİHM’den Osman Kavala kararı: Bundan sonra süreç nasıl işleyecek?

AİHM, 18 Ekim 2017’den beri tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala hakkında, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin 2 Şubat 2022 tarihinde başlattığı ihlal prosedürü kapsamındaki kararını bugün açıkladı. Karara nazaran, AİHM, Türkiye’nin 10 Aralık 2019 tarihli kararını uygulaması bağlamında 46’ncı unsurun 1’inci fırkasını ihlal ettiği sonucuna vardı. Ayrıyeten Mahkeme, Hükümetin Kavala’ya 7 bin 500 Euro ödemesine karar verdi.

Eski AİHM Yargıcı İstek Türmen, AİHM’in bugünkü kararından sonra Türkiye’yi nasıl bir sürecin beklediğini kıymetlendirdi. Kararda Türkiye’nin “iyi niyet” ile davranmadığının belirtildiğini söyleyen Türmen, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“‘İYİ NİYET’ MUKAVELENİN TEMELİNDE YATAN BİR ŞEYDİR”

“AİHM kararında Türkiye’nin ‘iyi niyet’le davranmadığı belirtiliyor. Âlâ niyet bu Mukavelenin temelinde yatan bir şeydir. ‘Türkiye uygun niyetle davranmamış ve bu kararı uygulamamıştır’ deniliyor. Bilhassa 18’inci hususta ihlal bulunması, hükümetin siyasi nedenlerle Kavala’yı tutuklamış olmasına dair bulgular, ‘iyi niyet’ problemine yeni bir kıymet katıyor. Zira burada Mukavele hakkının berbata kullanılması sıkıntısı var. ‘İyi niyet’ten mahrum olarak Sözleşme’yi uygulama sorunu var. Mahkeme Türkiye’yi mahkûm ediyor ve mahkûm ederken de 46’ncı unsurun ihlalinin olduğu belirtiliyor. 7 bin 500 Euro avukatlık masraflarına hükmediyor.”

“BÜYÜK İHTİMALLE ÜÇLÜ PROSEDÜR UYGULANACAK”

Türmen, kararın akabinde Türkiye’yi nelerin beklediğini şu sözlerle anlattı:

“Geçtiğimiz yıllarda Bakanlar Komitesi ve Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi bir mutabakat yaptılar ve ortak bir prosedür kurdular. Bir üye, Sözleşme’den doğan yükümlülüklerini önemli bir biçimde ihlal ediyorsa, Bakanlar Komitesi ve Parlamenterler Meclisi, ortak bir prosedür üzerinde anlaştılar. Bu üçlü prosedürün üçüncü ayağı ise Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’dir. Bu prosedür uygulamaya girebilir. Prosedürün uygulamaya girebilmesi için üçünden biri tetiklemeli. Kimse tetiklemezse, husus tekrar Bakanlar Komitesi’ne kalır. Bakanlar Komitesi ise kararı uygulamak için gerekli yaptırımları uygulamaya başlar.

Üçlü prosedür, büyük ihtimalle bu uygulanacak, yürürlüğe girerse, bunun gayesi, devletle diyalog kurarak kararların uygulanmasını sağlamak ve Devletlerin yükümlülüklerini yerine getirmesini temin etmektir. Bu prosedürde üçlü evre öngörülüyor. Birinci basamakta, o üye devlet ziyaret edilir. Oradaki yetkililerle konuşulur ve kararın uygulanması gerektiği anlatılır. O ziyaretten sonra bir rapor hazırlanıyor. İkinci evrede, bu rapora dayanarak Genel Sekreter bir yol haritası hazırlıyor. Bu yol haritasında, kararı uygulamayan devletin, yapması gereken şeyler yazılıyor ve bunun için de bir vakit dilimi öngörülüyor. Birebir vakitte yol haritasında üç tarafın alacağı tedbirler de yazılıyor. Bir gelişme olmazsa, yani o Devlet kararı uygulamamak için ısrar ediyorsa, üçüncü evreye geçiliyor. Bu basamağa 3’te 2 çoğunlukla geçiliyor. Bu evrede Bakanlar Komitesi, ‘8’inci unsurun uygulanmasına karar verildi’ diyor. Bu ne demek? O Devletin temsil hakkının askıya alınmasına ve üyelikten ihracına karar verilebilir. Rusya’ya olduğu üzere. Buna karar verecek olan Bakanlar Komitesi’dir. Ancak Bakanlar Komitesi, karardan evvel öteki iki ortağa danışır. 3’te 2 çoğunlukla 8’inci unsurun uygulanmasına geçilebilir.”

“BAKANLAR KOMİTESİ DEVREYE GİRECEK”

Üçlü prosedürün yürürlüğe girmemesi halinde Bakanlar Komitesi’nin devreye girerek, gerekli tedbirleri alacağını belirten Türmen, tedbirlerin ne olabileceğine ait bilgi sahibi olmadığını belirtti. Türmen bunu şu sözlerle açıkladı:

“Bu üçlü prosedür yürürlüğe girmezse, iş Bakanlar Komitesi’ne kalır. Bakanlar Komitesi, uygun gördüğü tedbirleri alır ve bunları uygulatmaya çalışır. Bu tedbirlerin ne olacağını bilmiyoruz. Zira bu hususta emsal yok. Son durak 8’inci unsurun uygulanmasıdır. Fakat o durağa gidene kadar neler olacağını şu anda bilemiyoruz. Ama büyük bir olasılıklı üçlü prosedür uygulanacaktır.”

Bu süreç içerisinde Türkiye’nin kararı uygulaması halinde prosedürün işlemeyeceğini belirten Türmen kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Türkiye kararı uygularsa, hiç problem kalmaz. Türkiye’nin yapması gereken kararı uygulaması, yani Kavala’nın özgür bırakılması. Hür bırakılması, kararı uygulaması için kâfi değildir. Tıpkı vakitte, Osman Kavala’ya atılan hatanın ortadan kaldırılması, cürmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılması gerekir. Kavala’nın tutuklanmadan evvelki haline iadesi gerekir.

“TÜRKİYE’NİN BİR SEÇİM YAPMASI GEREKİR”

Türkiye’nin bunu yapması için Sözleşme’den doğan bir yükümlülüğü vardır. 46’ncı husus çok açıktır. Sözleşme’ye taraf her ülke 46’ncı hususa uymak, kararları uygulamak zorundadırlar. Bir de Türkiye’nin kendi Anayasası’nda bir husus var. 90’ıncı unsurdaki paragrafta, AİHM kararları ile iç yasalar çelişirse AİHM temel alınır, der. Bu değişiklikle, AİHM Türk hukuk sisteminin bir kesimi haline getirilmiştir. Bu da kararları uygulamaya zorlamaktadır. Ortadaki sorun bir hukuk devleti problemidir. Kararların uygulanıp uygulanmaması hukuk devleti ile yakından kontaklı bir problemdir. Hukuk devletlerinde mahkeme kararları uygulanır. Hukuk devletinin geçerli olmadığı ülkelerde uygulanmayabilir. Türkiye’nin burada bir seçim yapması gerekir.”